Brak cyklu owulacyjnego – jakie są jego przyczyny i objawy?

 Brak cyklu owulacyjnego, czyli tak zwany cykl bezowulacyjny, to zasadniczy problem przy staraniach o powiększenie rodziny. Owulacja to konieczny warunek płodności kobiety – cykle bezowulacyjne sprawiają, że możliwość zapłodnienia spada niemal do zera. Jakie są przyczyny cykli bezowulacyjnych, kiedy są one zjawiskiem naturalnym, a kiedy powinny stanowić powód niepokoju? Jakie są metody przywracania owulacji i czy w każdym przypadku jest to możliwe? Odpowiadamy na te i inne pytania dotyczące braku cyklu owulacyjnego.

Czym jest owulacja?

Owulacja to środkowy etap cyklu miesiączkowego, następujący po fazie folikularnej, kiedy dojrzewa pęcherzyk Graafa zawierający komórkę jajową. Do owulacji, czyli jajeczkowania (uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z pękającego pęcherzyka Graafa), dochodzi zazwyczaj w 14. dniu cyklu, jednak termin ten może być przesunięty podczas krótszych lub dłuższych niż 28 dni cykli miesiączkowych. Po owulacji następuje faza lutealna cyklu, a następnie pojawia się miesiączka. Dojrzewanie komórki jajowej i pęcherzyka Graafa warunkuje odpowiednie stężenie we krwi estrogenów, natomiast jego pęknięcie i uwolnienie komórki jajowej (owulacja) możliwe jest wówczas, gdy wzrasta do odpowiedniego poziomu hormon luteinizujący.

Czym jest cykl bezowulacyjny?

Cykl bezowulacyjny to taki, podczas którego nie dochodzi do jajeczkowania. Może to być spowodowane brakiem komórki jajowej albo nieprawidłowościami w jej dojrzewaniu i tym, że nie doszło do pęknięcia pęcherzyka Graafa. Komórka jajowa nie zostaje tym samym uwolniona do jajowodu i w danym cyklu niemożliwe jest zapłodnienie.

Cykl bezowulacyjny charakteryzuje się niewystępowaniem podwyższonej temperatury ciała w czasie, gdy powinno dojść do owulacji, czyli w połowie cyklu (14. dzień dla cyklu 28-dniowego).

Miesiączka przy cyklach bezowulacyjnych może pojawiać się regularnie, możliwe są też zaburzenia długości cyklu (zazwyczaj jest to jego wydłużenie). Krwawienie miesięczne przy braku owulacji może być skąpe albo odwrotnie – bardziej obfite. W niektórych przypadkach menstruacja przy braku owulacji w ogóle się nie pojawia. W czasie klimakterium niektóre panie mogą borykać się z obfitymi krwawieniami miesięcznymi, które towarzyszą cyklom bezowulacyjnym. W takim przypadku warto zasięgnąć porady lekarza, ponieważ duża utrata krwi nie jest korzystna dla zdrowia.

Kiedy cykl bezowulacyjny nie jest powodem do niepokoju?

Brak owulacji przy jednoczesnym pojawianiu się miesiączek, czyli cykle bezowulacyjne, to normalne zjawisko przy pierwszych menstruacjach. Dziewczęta w okresie dojrzewania przez pierwsze lata miewają cykle bezowulacyjne i nie jest to powód do niepokoju. Podobna sytuacja dotyczy kobiet w okresie klimakterium, czyli przed zbliżającą się menopauzą. Choć w tym czasie mogą pojawiać się cykle owulacyjne, to coraz częściej mają miejsce cykle bez owulacji, w których trakcie nie jest możliwe zapłodnienie. Dzieje się tak z uwagi na zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety; zachodzą one zarówno w czasie dojrzewania, jak i przekwitania. Niedostateczna ilość hormonów płciowych (estrogenów) nie pozwala na prawidłowy przebieg dojrzewania komórki jajowej i w efekcie nie dochodzi do owulacji, czyli jajeczkowania (uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graafa).

 

W jaki sposób rozpoznać cykle bezowulacyjne?

Przekonanie, że cykle bezowulacyjne różnią się pod względem obfitości krwawienia miesięcznego czy dolegliwości bólowych podczas menstruacji, jest mitem. Cykle bez owulacji nie powodują zaburzeń miesiączkowania – większość kobiet, u których nie pojawia się owulacja, miesiączkuje regularnie, a obfitość krwawienia jest w normie. Panie nie są świadome problemów z owulacją zazwyczaj do momentu, gdy bezskutecznie próbują zajść w ciążę.

U niektórych kobiet występuje krwawienie owulacyjne – niewielkie plamienie w 14. dni cyklu, kiedy dochodzi do uwolnienia dojrzałej komórki jajowej do jajowodu. Jednak brak krwawienia owulacyjnego nie jest dowodem na brak owulacji. Jednym z charakterystycznych objawów owulacji jest lekkie kłucie w jajniku podczas pękania pęcherzyka Graafa i uwalniania komórki jajowej. Jednak nie wszystkie panie zwracają na niego uwagę – w niektórych przypadkach dolegliwości bólowe związane z owulacją są prawie niezauważalne. Cykle bezowulacyjne rozpoznać można na podstawie testu oraz badań zleconych przez lekarza ginekologa. Panie, które obserwują konsystencję śluzu i na tej podstawie obliczają dni płodne, mogą zauważyć, że podczas cykli bezowulacyjnych śluz jest gęsty, lepki i biały (lub mętny). Jego konsystencja i przejrzystość nie zmieniają się (w czasie owulacji śluz jest przejrzysty, mokry i rozciągliwy). Ta metoda, podobnie jak mierzenie temperatury, jest jednak zawodna.

Przy podejrzeniu braku owulacji wykonuje się test owulacyjny. Ma on na celu ustalenie poziomu hormonu luteinizującego (LH, luteotropiny) w moczu. Odpowiedni poziom luteotropiny warunkuje pękanie pęcherzyka Graafa i uwolnienie komórki jajowej. Najwyższe stężenie LH obserwuje się tuż przed owulacją. Test wykonuje się na kilka dni przed jej spodziewanym terminem. Badanie to pozwala ustalić dni płodne, daje też możliwość podjęcia terapii po ustaleniu, co jest przyczyną bezpłodności/ problemów z zajściem w ciążę.

Jakie są przyczyny cykli bezowulacyjnych?

Brak owulacji może być spowodowany wieloma różnymi czynnikami. Najczęściej wskazuje na zaburzenia gospodarki hormonalnej, a te mogą mięć wiele przyczyn. Należą do nich na przykład problemy z tarczycą, choroby jajników i układu rozrodczego, niedobory składników odżywczych, nieodpowiednia dieta czy stosowanie niektórych leków oraz antykoncepcji hormonalnej. Cykle bezowulacyjne są też typowe dla PCOS, czyli zespołu policystycznych jajników, kiedy w organizmie kobiety pojawia się nadmiar męskich hormonów płciowych powodujący zaburzenia w funkcjonowaniu układu rozrodczego.

Cykl bezowulacyjny może wskazywać na zmiany w obrębie podwzgórza i przysadki mózgowej, które odpowiedzialne są za produkcję hormonów płciowych, w tym warunkujących dojrzewanie komórek jajowych estrogenów. Zmiany i zaburzenia hormonalne wpływające na pojawianie się cykli bezowulacyjnych mogą być także spowodowane przez stres.

Brak owulacji to często konsekwencja nieprawidłowej masy ciała. Zarówno niedowaga, jak i nadwaga niekorzystnie wpływają na gospodarkę hormonalną i kondycję organizmu, a co za tym idzie – na płodność.

Jak postępować w przypadku cykli bezowulacyjnych?

Cykle bezowulacyjne uniemożliwiają zajście w ciążę. By przywrócić płodność, można podjąć leczenie mające na celu przywrócenie równowagi w gospodarce hormonalnej. Terapia zawsze powinna być indywidualnie dostosowana do potrzeb danej kobiety.

W przywróceniu cykli owulacyjnych pomocna jest też zmiana diety na zbilansowaną i zawierającą wszystkie niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składniki. Warto także zadbać o zdrowy styl życia, odpowiednią ilość odpoczynku i snu. Jako że jedną z przyczyn pojawiania się cykli bezowulacyjnych jest stres, warto nauczyć się technik radzenia sobie z jego nadmiarem. Przydatne będą metody relaksacji i na przykład medytacja lub ćwiczenie jogi oraz stosowanie na co dzień technik prawidłowego oddychania. Sposoby te nie zastąpią wprawdzie konieczności wizyty u lekarza w sytuacji, gdy staramy się o dziecko, ale mogą być uzupełnieniem stosowanej w danym przypadku terapii.

Panie, które bezskutecznie starają się o dziecko, powinny także przyjrzeć się swojej wadze. Zbyt niska masa ciała jest równie niekorzystna jak nadwaga. Warto zastosować zasady zdrowej diety, a w przypadku otyłości lub nadwagi także odpowiedni trening. Prawidłowa waga ma duży wpływ na przywrócenie cykli owulacyjnych. Pamiętajmy jednak, że zbyt intensywny trening również nie sprzyja owulacji i regularnym miesiączkom.

Bibliografia:

  1. Fizjologia cyklu miesiączkowego, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej WUM, https://endogin.wum.edu.pl/sites/endogin.wum.edu.pl/files/fizjologia_cyklu_miesiaczkowego.
    _hormony_traktu_plciowego._diagnostyka_endokrynologiczna.pdf
    .
  2. Zaburzenia cyklu miesiączkowego, Klinika Endokrynologii Ginekologicznej WUM, https://endogin.wum.edu.pl/sites/endogin.wum.edu.pl/files/zaburzenia_cyklu_miesiaczkowego.pdf.

Suplementy diety nie mogą być stosowane jako substytut (zamiennik) zróżnicowanej diety. Zrównoważona dieta i zdrowy tryb życia są istotne dla zachowania zdrowia.

Spis treści