Glukagon to hormon polipetydowy wydzielany przez komórki trzustki, odkryty w 1930 roku. Glukagon ma działanie przeciwstawne do działania insuliny. Im wyższy poziom glukagonu we krwi, tym mniejszy insuliny – i na odwrót. Obydwa hormony powinny być w równowadze – zapewnia to prawidłowy poziom glikemii.
Glukagon jest niezbędny do utrzymania właściwego poziomu glukozy we krwi (podwyższa go, podczas gdy insulina obniża poziom cukru po posiłku). Tym samym glukagon nie dopuszcza do niedocukrzenia (zbyt niskiego poziomu cukru), co szczególnie ważne dla diabetyków. Do zadań glukagon należy utrzymywanie prawidłowej glikemii (poziomu glukozy) także w nocy, kiedy przez długi czas nie spożywamy posiłków.
Glukagon produkowany jest w trzustce. Pobudza glikogenezę, czyli proces rozpadu glikogenu zachodzący w wątrobie. W komórkach wątroby i nerek zachodzi też wspierany przez glukagon proces glukogenezy, czyli wytwarzania z glukozy innych związków chemicznych, głównie aminokwasów i gliceroli.
Glukagon zmniejsza wydzielanie gastryny, a co za tym idzie – hamuje produkcję kwasu solnego w żołądku. Pobudza natomiast produkcję amin katecholowych wytwarzanych w odpowiedzi na stres oraz kalcytoniny, czyli hormonu niezbędnego do prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Glukagon ma też wpływ na pracę serca: zwiększa siłę i częstotliwość skurczu mięśnia sercowego, zmniejsza zaś pobudliwość jego komórek. Osłabia perystaltykę przewodu pokarmowego, zwiększa natomiast produkcję moczu w nerkach.
Produkcję glukagonu stymuluje niski poziom glukozy, wysoki poziom adrenaliny, acetylocholina i cholecystokinina. Zmniejsza go zaś insulina, somatostatyna oraz wysoki poziom mocznika we krwi.
Prawidłowy poziom glukagonu we krwi wynosi poniżej 150 nanogramów na litr (ng/l).
